សៀមរាប៖ ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាត្រូវបានកំណត់ដោយមេដឹកនាំដ៏មានឥទ្ធិពល និងអ្នកដឹកនាំដែលមានចក្ខុវិស័យដែលកេរដំណែលបានបង្រួបបង្រួមអត្តសញ្ញាណជាតិ។
ក្នុងចំណោមនោះ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ មានភាពលេចធ្លោជាឥស្សរជនដ៏អស្ចារ្យ ដែលរជ្ជកាលនៅចុងសតវត្សទី១២ ជារឿយៗត្រូវបានចាត់ទុកថាជាយុគសម័យមាសសម្រាប់អាណាចក្រខ្មែរ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ចាប់តាំងពីការធ្លាក់ចុះនៃការដឹកនាំដ៏រឹងមាំរបស់ព្រះអង្គមមក ប្រទេសកម្ពុជាបានប្រឈមមុខនឹងការបែកបាក់ និងភាពមិនចុះសម្រុងគ្នា ។
អត្ថបទនេះស្វែងយល់ពីឥទ្ធិពលនៃកេរដំណែលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ និងការបែកបាក់ជាបន្តបន្ទាប់ដែលបានកើតឡើងក្នុងនគរ។
.សម័យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ត្រូវបានគេប្រារព្ធមិនត្រឹមតែសម្រាប់ការសញ្ជ័យខាងយោធារបស់ព្រះអង្គប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏មានការចូលរួមចំណែកផ្លាស់ប្តូររបស់ព្រះអង្គចំពោះស្ថាបត្យកម្ម សាសនា និងសុខុមាលភាពសង្គមផងដែរ។ នៅក្រោមរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គដែលលាតសន្ធឹងពីឆ្នាំ ១១៨១ ដល់ឆ្នាំ ១២១៨ អាណាចក្រខ្មែរបានជួបប្រទះនឹងការរីកចំរើននៃវប្បធម៌ និងស្មារតី ដែលត្រូវបានសម្គាល់ដោយការកសាងប្រាសាទធំៗ ដូចជាប្រាសាទបាយ័ន …។ល។
ការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ព្រះអង្គចំចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា និងការលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចប្រកបដោយមេត្តា បានបង្កើតក្របខ័ណ្ឌមួយសម្រាប់សុខុមាលភាពសង្គម និងវិបុលភាព។
ភាពជាអ្នកដឹកនាំដ៏រឹងមាំ និងជាកណ្តាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានធ្វើឱ្យព្រះអង្គអាចបង្រួបបង្រួមកុលសម្ព័ន្ធ និងដែនដីចម្រុះក្រោមបដារួម ជំរុញឱ្យមានអត្តសញ្ញាណ និងជាកម្មសិទ្ធិក្នុងចំណោមមុខវិជ្ជារបស់ព្រះអង្គ។ លោកបានអនុវត្តគម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ រួមទាំងផ្លូវថ្នល់ និងមន្ទីរពេទ្យ បង្កើនការតភ្ជាប់ និងការទទួលបានធនធាន។ ការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ព្រះអង្គក្នុក្នុងការផ្តល់អំណាចដល់ប្រជាជន និងចែកចាយទ្រព្យសម្បត្តិបាននាំឱ្យជីវភាពរស់នៅកាន់តែប្រសើរឡើង និងសង្គមកាន់តែស្អិតរមួត។
.ការធ្លាក់ចុះនៃអំណាចមជ្ឈិម
បន្ទាប់ពីការសោយទីវង្គត់របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ អាណាចក្រខ្មែរបានតស៊ូដើម្បីរក្សាឯកភាព និងកម្លាំងដែលជាលក្ខណៈការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះអង្គ។ ស្តេចបន្តបន្ទាប់ ខណៈពេលដែលព្យាយាមបន្តនូវកេរដំណែលរបស់ទ្រង់ បានប្រឈមមុខនឹងការប្រឈមកាន់តែខ្លាំងឡើង រួមទាំងការតស៊ូអំណាចផ្ទៃក្នុង ការឈ្លានពានពីខាងក្រៅ និងភាពស្មុគស្មាញនៃការគ្រប់គ្រងលើទឹកដីដ៏ធំ និងចម្រុះ។ ដោយគ្មានឥទ្ធិពលកណ្តាលនៃរាជាធិបតេយ្យខ្លាំង មេដឹកនាំក្នុងតំបន់ និងមេទ័ពក្នុងតំបន់បានចាប់ផ្តើមអះអាងស្វ័យភាពរបស់ពួកគេ ដែលនាំទៅដល់ការបែកបាក់នៃសិទ្ធិអំណាច និងភក្តីភាព។
នៅពេលដែលអំណាចមជ្ឈិមនៃរាជាធិបតេយ្យចុះខ្សោយ ប្រទេសកម្ពុជាបានឃើញការកើនឡើងនៃរដ្ឋ និងបក្សពួក ដែលនីមួយៗមានផលប្រយោជន៍ និងរបៀបវារៈរៀងៗខ្លួន។ ការបែងចែកនេះត្រូវបានធ្វើឱ្យកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងដោយការឈ្លានពានពីនគរជិតខាង និងការឈ្លានពានឥតឈប់ឈរពីអាណាចក្រដ៏មានអំណាចដូចជាសៀម (ថៃ) និងដាយវៀត (វៀតណាម) ដែលទីបំផុតបានរួមចំណែកដល់ការបែកបាក់នៃអាណាចក្រខ្មែរ។
.ផលវិបាកនៃការបែងចែក
ការបែកបាក់នៃប្រទេសកម្ពុជាក្នុងសតវត្សន៍ក្រោយរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានបណ្តាលឱ្យមានផលវិបាកយ៉ាងជ្រាលជ្រៅដល់នគរ៖
១ ការបែកបាក់វប្បធម៌៖
ទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌ និងសាសនាដែលបានបង្រួបបង្រួមគ្នា បានចាប់ផ្តើមបែកបាក់ ដោយសារតំបន់ផ្សេងៗគ្នាបានទទួលយកប្រពៃណី និងជំនឿខុសៗគ្នា។ ទំនៀមទំលាប់ និងភាសាក្នុងស្រុកជាច្រើនបានបង្កើតការផ្គូរផ្គងអត្តសញ្ញាណដែលជារឿយៗដំណើរការដោយឯកោ។
២. អស្ថិរភាពនយោបាយ៖
អវត្តមាននៃភាពជាអ្នកដឹកនាំកណ្តាលដ៏រឹងមាំ បាននាំឱ្យមានការខ្វះអំណាច និងជម្លោះលើទឹកដី និងធនធាន។ អស្ថិរភាពនយោបាយជាលទ្ធផលបានជំរុញឱ្យមានសង្គ្រាម និងការខ្វែងគំនិតគ្នាក្នុងតំបន់ ដែលធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិកាន់តែបែកបាក់។
៣. វិសមភាពសេដ្ឋកិច្ច៖
ការបែកបាក់ក្នុងតំបន់បានបណ្តាលឱ្យមានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចមិនស្មើគ្នា។ ខណៈពេលដែលតំបន់ខ្លះមានការរីកចម្រើន ខ្លះទៀតបានជួបប្រទះការធ្វេសប្រហែស និងភាពក្រីក្រ ធ្វើឱ្យវិសមភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ និងរារាំងដល់វឌ្ឍនភាពទាំងមូលរបស់ប្រទេស។
៤. ការបែកបាក់សង្គម៖
ជាមួយនឹងកម្រិតផ្សេងៗគ្នានៃលទ្ធភាពទទួលបានអភិបាលកិច្ច ការអប់រំ និងការថែទាំសុខភាព សហគមន៍ផ្សេងៗគ្នាបានរកឃើញថាពួកគេឯកោពីគ្នាទៅវិញទៅមក។ ការបែកបាក់នេះបានបង្កើតការមិនទុកចិត្ត និងការយល់ច្រឡំក្នុងចំណោមក្រុមចម្រុះ ដែលគំរាមកំហែងដល់ឯកភាពជាតិ។
.មាគ៌ាឆ្ពោះទៅមុខ
ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃការបែកបាក់របស់ប្រទេសកម្ពុជាដែលចាក់ឫសនៅក្នុងការធ្លាក់ចុះនៃការដឹកនាំដ៏រឹងមាំរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បម្រើជាការរំលឹកដ៏ក្រៀមក្រំនៃសារៈសំខាន់នៃឯកភាព និងការសហការ។ ដើម្បីអោយប្រទេសកម្ពុជាទំនើបអាចយកឈ្នះលើការបែកបាក់របស់ខ្លួនបាន ត្រូវតែកសាងឡើងលើមេរៀនពីអតីតកាលរបស់ខ្លួន។
ការលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្ររួមគ្នា ការជំរុញការសន្ទនារួមគ្នាក្នុងចំណោមសហគមន៍ចម្រុះ និងការពង្រឹងនីតិរដ្ឋ និងអភិបាលកិច្ច នឹងក្លាយជាកត្តាចាំបាច់សម្រាប់ការបង្កើតប្រទេសជាតិមួយកាន់តែស្អិតរមួត និងធន់។ តាមរយៈការឱបក្រសោបបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ដ៏សម្បូរបែបរបស់ខ្លួន ក្នុងពេលកំពុងដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ន ប្រទេសកម្ពុជាអាចធ្វើការឆ្ពោះទៅរកការបង្រួបបង្រួមប្រជាជនរបស់ខ្លួន និងទាមទារឡើងវិញនូវស្មារតីនៃកម្លាំងដែលបានរីកចម្រើនក្នុងសម័យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧។
នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាឆ្លុះបញ្ចាំងពីអតីតកាលដែលបែកបាក់របស់ខ្លួន ត្រូវតែស្វែងរកការរៀនសូត្រពីមរតករបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧។ ការសង្កត់ធ្ងន់លើការដឹកនាំដ៏រឹងមាំ ប្រកបដោយមេត្តាធម៌ និងការពង្រឹងស្មារតីឯកភាពជាតិ អាចដឹកនាំព្រះរាជាណាចក្រឆ្ពោះទៅអនាគត ដែលសំឡេងចម្រុះរបស់ប្រជាជន បង្រួបបង្រួមគ្នាទៅជាខ្សែអាត់សំឡេងប្រកបដោយសុខដុមរមនា អបអរសាទរភាពស្រស់ស្អាតនៃប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួន ខណៈពេលដែលត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព និងសន្តិភាពយូរអង្វែង៕
